Trong khi con người tin rằng mình là đỉnh cao của trí thông minh thì nhiều loài động vật cũng thể hiện kỹ năng giải quyết vấn đề, trí tuệ cảm xúc, thậm chí khả năng nhận thức bản thân gây kinh ngạc.
Con người chúng ta thường tự hào là có trí thông minh vượt bậc so với các loài động vật và nghĩ mình là “kẻ thống trị” các sinh vật khác trên Trái đất.
Tuy nhiên, thực tế có những loài động vật có khả năng nhận thức và năng lực trí tuệ khiến giới nghiên cứu phải sửng sốt. Cùng khám phá 11 loài động vật có trí thông minh đáng kinh ngạc sau đây.
1. Gấu mèo có thể mở những ổ khóa phức tạp
Trong một nghiên cứu kỳ lạ vào năm 1908 của nhà nghiên cứu tập tính học HB David, gấu mèo, một loài động vật có vú bản địa Bắc Mỹ, có thể mở được những ổ khóa phức tạp trong vòng chưa đầy 10 lần thử, ngay cả sau khi ổ khóa được sắp xếp lại hoặc lật ngược.
Nhiều nghiên cứu được tiến hành từ những năm 60 đến những năm 90 đã phát hiện ra rằng gấu mèo có trí nhớ hoàn hảo, có thể nhớ lại các giải pháp cho các nhiệm vụ trong tối đa 3 năm.
Ngoài ra, gấu mèo còn có thính giác siêu phàm, chúng thực sự có thể nghe thấy tiếng giun đất di chuyển dưới lòng đất.
2. Quạ giỏi vật lý
Quạ không chỉ có thể nhận diện khuôn mặt để phân biệt giữa loài săn mồi và loài lành tính, chúng còn hiểu vật lý cơ bản với hành vi thả những viên sỏi vào một bình nước cao và hẹp để nước dâng lên và uống – phiên bản đời thực của câu truyện ngụ ngôn “Chú quạ thông minh” trứ danh.
Trong nhiều thí nghiệm, người ta thấy quạ có khả năng chế tạo những công cụ phức hợp từ 3-4 thành phần để phục vụ một mục đích rõ ràng.
Ngoài ra, những con quạ sống ở đô thị còn biết tận dụng giao thông để phục vụ cho mình. Chúng đặt các hạt trái cây trên đường để xe ôtô phá vỡ lớp vỏ cứng. Sau đó, chúng đứng ở vạch đường đi bộ và kiên nhẫn chờ tín hiệu đèn giao thông thay đổi. Ngay khi xe cộ dừng lại, chúng sẽ tiếp cận những hạt cứng đã được bóc vỏ và nhận lấy thành quả.
Ở một số thành phố của Mỹ, những con quạ còn có thể ghi nhớ lịch đổ rác ở các tuyến đường để có thể nhặt thức ăn vào những ngày cư dân đổ rác.
3. Lợn biết phân biệt hình ảnh phản chiếu trong gương
Là một trong những loài động vật thông minh nhất thế giới, những chú lợn con đã khiến các nhà nghiên cứu bất ngờ khi chúng có thể phân biệt được hình ảnh phản chiếu trong gương chỉ trong vòng vài giờ.
Các nhà nghiên cứu đặt một chiếc gương trong chuồng lợn và cho chúng một vài giờ để làm quen với thứ đồ chơi mới này. Sau đó, họ chuyển vị trí của gương để nó phản chiếu hình ảnh máng thức ăn ở phía bên kia rào chắn. Chỉ trong khoảng 23 giây, 7/8 con lợn mới 6 tuần tuổi đã biết phải đi vòng qua hàng rào để đến được máng thức ăn.
4. Bạch tuộc thông minh một cách đáng sợ
Bạch tuộc là một trong những sinh vật thông minh nhất sống ở đại dương.
Nghiên cứu cho thấy não của bạch tuộc có nếp gấp thùy, tương tự như bộ não của loài động vật có xương sống. Chúng có khả năng ghi nhớ tốt và thậm chí suy luận ra các lộ trình chúng cần thực hiện.
Chúng thực sự là những kẻ vượt ngục của biển cả với khả năng vặn mở nắp lọ khi bị nhốt bên trong, nén cơ thể cồng kềnh của chúng qua những khe nhỏ hẹp để thoát khỏi không gian giam giữ.
Otto, một con bạch tuộc được nuôi trong một thủy cung ở Đức, thậm chí còn biết ném đá vào kính và phun nước vào đèn trên cao để làm chập điện những ngọn đèn sáng khiến nó khó chịu.
5. Sóc sử dụng trò ảo thuật
Theo một nghiên cứu của Đại học Princeton, Mỹ, sóc xám có khả năng ghi nhớ nơi chôn hàng nghìn quả hạch trong nhiều tháng. Những con sóc ma mãnh thậm chí sẽ sử dụng trò ảo thuật để đánh lừa những kẻ rình rập thức ăn của chúng.
Trong một nghiên cứu năm 2010, những con sóc khi phát hiện mình đang bị theo dõi đã giả vờ đào hố để chôn hạt rồi phủ đất lên. Tuy nhiên, thực tế chúng đã giấu các hạt dưới nách hoặc trong miệng cho đến khi tìm được chỗ cất giấu lương thực kín đáo khác.
6. Cá heo gian lận
Cá heo thường được coi là loài động vật thông minh thứ hai trên Trái đất, chỉ sau con người, do tỷ lệ kích thước não của chúng tương đối lớn, có khả năng thể hiện cảm xúc và bắt chước ấn tượng.
Chúng có thể sử dụng công cụ trong tự nhiên và có thể học hàng chuỗi những hành vi theo yêu cầu của con người.
Chú cá heo Kelly ở từ Viện nghiên cứu động vật có vú biển ở Mississippi thậm chí còn biết cách đánh lừa hệ thống để nhận được nhiều thức ăn hơn.
Được huấn luyện nhặt rác trong hồ để đổi lấy thức ăn, Kelly thường nhặt rác và xé nhỏ rác ra để nhận được thêm phần thưởng.
Không chỉ thế, nó còn học được cách bẫy chim hải âu bằng thức ăn của mình rồi mang nộp hải âu cho người huấn luyện để nhận được nhiều cá hơn.
7. Ong có thể suy nghĩ và đưa ra quyết định tập thể
Các thí nghiệm và quan sát cho thấy ong mật thực sự có khả năng suy nghĩ. Chúng phải thực hiện nhiều nhiệm vụ đòi hỏi trí thông minh như tìm kiếm nguồn mật hoa tốt và lộ trình, sau đó chia sẻ thông tin này với những con ong khác trong đàn
Vào đầu thế kỷ 20, nhà sinh học hành vi người Áo Karl von Frisch phát hiện ra rằng ong mật sử dụng một loại “vũ điệu lắc lư” để giao tiếp với nhau và truyền thông điệp về nguồn thức ăn cũng như biểu quyết tập thể về việc di dời tổ.
8. Voi gọi nhau bằng tên riêng
Ngoài con người, voi là động vật có vú duy nhất gọi nhau bằng tên, cho thấy chúng có khả năng tư duy trừu tượng.
Một nghiên cứu được thực hiện từ năm 1986 đến năm 2022 cho thấy voi sử dụng những thanh âm riêng biệt đặt tên cho mỗi đồng loại và những con voi sẽ đáp lại khi được gọi tên.
Voi còn là một trong số rất ít những loài động vật có khả năng tự nhận thức khi có thể nhận ra hình phản chiếu của chính mình trong gương.
Loài vật to lớn này biết sử dụng công cụ để hái trái cây hoặc để gãi ngứa. Chúng còn có văn hóa tang lễ, sẽ than khóc khi đồng loại chết, tìm cách chôn cất, che xác đồng loại bằng cành lá và viếng thăm thường xuyên. Chúng cũng phải chịu những chấn thương tâm lý vô cùng nặng nề khi chứng kiến cái chết của bạn bè.
9. Tinh tinh có trí nhớ ngắn hạn tốt hơn con người
Bộ gene của tinh tinh có 98% đặc điểm giống con người. Chúng biết tạo ra và sử dụng công cụ, săn mồi theo nhóm có tổ chức. Chúng cũng có phong tục riêng, biết cảm thông, lòng vị tha và biết nhận thức về bản thân.
Trong một cuộc kiểm tra khả năng nhớ các con số của 3 con tinh tinh 5 tuổi và một nhóm sinh viên do các nhà nghiên cứu Nhật Bản thực hiện, những con tinh tinh đã thể hiện trí nhớ phi thường, tốt hơn rất nhiều so với trí nhớ của con người.
Đặc biệt, con tinh tinh Ayumu đã đánh bại tất cả các sinh viên tham gia để trở thành thí sinh có khả năng ghi nhớ nhanh nhất.
10. Vẹt giỏi logic
Vẹt xám châu Phi nổi tiếng với khả năng lặp lại các từ và cụm từ sau khi chỉ nghe một hoặc hai lần, song trí thông minh của loài chim này còn ấn tượng hơn nhiều so với khả năng bắt chước đơn thuần.
Trong một nghiên cứu năm 2019, các nhà nghiên cứu đã cho một con vẹt xám châu Phi thực hiện bài kiểm tra kinh điển thường được sử dụng để đo lường khả năng logic và lý luận ở trẻ em.
Con vẹt được đưa cho hai chiếc cốc; một cốc đựng một món ăn được giấu kín, cốc còn lại trống không. Khi được yêu cầu chọn, con vẹt đã suy luận và chọn đúng chiếc cốc có phần thưởng.
Khi các nhà nghiên cứu tăng độ khó của cuộc thử nghiệm với nhiều chiếc cốc hơn, con vẹt vẫn tiếp tục chọn đúng cốc có thức ăn. Trong suốt các bài kiểm tra, vẹt xám châu Phi đã thể hiện tốt hơn hầu hết những đứa trẻ 5 tuổi.
11. Chó hiểu được hơn 1.000 từ, biết nhận biết người xấu
Khoa học đã chứng minh chó không chỉ là “người bạn tốt nhất của con người” vì lòng trung thành mà chúng còn cực kỳ thông minh.
Theo Giáo sư Stanley Coren, Nhà tâm lý học động vật Mỹ, đồng thời là một chuyên gia về chó, một con chó trung bình có thể hiểu được 165 từ, đếm được tới 5 – tương đương một em bé 2-2,5 tuổi. Nhưng về số học cơ bản, chúng đánh bại một đứa trẻ 4 tuổi khi có thể tìm ra các lỗi trong các phép tính số học đơn giản.
Bằng chứng trực tiếp hơn về năng lực nhận thức của loài chó được đưa ra vào năm 2011 khi các nhà tâm lý học ở Nam Carolina (Mỹ) ghi nhận rằng sau 3 năm huấn luyện chuyên sâu, một chú chó Border Collie tên Chaser đã học được tên của hơn 1.000 đồ vật.
Với những khả năng đặc biệt, chó được huấn luyện để thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau, từ hướng dẫn người khiếm thị đến phát hiện tình trạng bệnh lý thông qua mùi hương.
Một trong những khả năng đặc biệt của chó là có thể nhận biết người xấu. Chúng có khả năng cảm nhận được cảm xúc của người khác, và không chỉ nhận biết nét mặt, chó có thể suy luận mức độ đáng tin cậy của một người.
Danh sách những loài động vật thông minh nhất thế giới chắc chắn sẽ còn kéo dài hơn con số đã được liệt kê ở trên. Một số loài có năng lực trí tuệ siêu phàm khác bao gồm chuột, mèo, rái cá, chim bồ câu và thậm chí cả gà.
Việc xếp hạng thông minh giữa các loài khác nhau chỉ mang tính tương đối bởi mỗi loài động vật đều có những điểm mạnh khác nhau trong các kỹ năng phù hợp với hốc sinh thái của mình. Những gì được gọi là dấu hiệu của trí thông minh ở một loài có thể không liên quan hoặc không cần thiết đối với loài khác.
