Rùa hộp trán vàng miền Nam nặng khoảng 1kg, có mai màu nâu nhạt, với khác biệt độc đáo là yếm có thể khép kín hoàn toàn với mai.
Các nhà nghiên cứu Việt Nam và Nga mới đây đã phát hiện loài rùa hộp trán vàng miền Nam (Cuora picturata), tên gọi khác là rùa hộp Việt Nam, thuộc họ rùa đầm (Geoemydidae). Loài rùa này được các chuyên gia phát hiện trong chuyến khảo sát hồi tháng 1, khi thực hiện đề tài “Nghiên cứu hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý, bảo tồn đa dạng sinh học khu vực Đèo Cả – Hòn Vọng Phu, tỉnh Phú Yên”, do Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga, Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên và Đại học Tổng hợp Moscow, Liên bang Nga thực hiện. Đây là loài quý hiếm, đặc hữu của khu vực Phú Yên và một số tỉnh lân cận Khánh Hòa, Bình Định và Đắk Lắk.
Khi khảo sát các nhà khoa học ghi nhận loài này có điểm khác biệt là yếm của chúng có thể khép kín hoàn toàn với mai, không có khuyết ở phía sau các tấm yếm màu vàng nhạt, có đốm đen lớn; đầu hơi thon nhọn ở phía trước, mũi ngắn, đầu màu vàng nhạt hoặc nâu đỏ, có các đốm nhỏ sẫm màu.
Các loài rùa thông thường chỉ có thể rụt đầu và chân vào mai, vẫn để “hở da thịt” bên ngoài. Nhưng rùa hộp trán vàng miền Nam có điểm khá độc đáo, chúng có thể biến mình thành một chiếc hộp kín hoàn toàn bằng cách rụt đầu, chân vào trong và “đậy nắp” lại. Điều này khiến chúng trở nên bất khả xâm phạm vì không để hở bất kỳ một phần cơ thể nào. “Chiếc “nắp hộp” của chúng chính là hai mảnh mai (phần trên) và yếm (phần dưới) có thể cử động, đây là đặc trưng của các loài rùa hộp mà các loài rùa khác không có.
Theo Hiệp hội Bảo tồn động vật hoang dã Việt Nam (WCS Việt Nam), Đông Nam Á là khu vực có các loài rùa cạn và rùa nước ngọt đa dạng nhất thế giới, với hơn 90 loài, chiếm hơn 25% tổng số các loài rùa cạn và rùa nước ngọt đã biết. Trong đó, Việt Nam là nơi sinh sống của 25 loài rùa cạn và rùa nước ngọt bao gồm hai loài đặc hữu, rùa hộp trán vàng miền Nam (Cuora picturata) và rùa Trung Bộ (Mauremys annamensis).
Hiện rùa hộp trán vàng miền Nam xếp ở cấp độ cực kỳ nguy cấp, theo Danh lục đỏ của Liên minh Quốc tế Bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên thiên nhiên (IUCN). Ngoài tự nhiên ước tính có khoảng 3.000 – 10.000 cá thể. Tại Việt Nam, số lượng các loài rùa hộp trán vàng đang bị giảm sút nhanh chóng do mất môi trường sống và nạn săn bắt.
Theo chuyên gia từ Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga, để bảo tồn và phát triển loài rùa hộp trán vàng miền Nam đặc biệt quý hiếm, cần bảo vệ môi trường sống, giáo dục nâng cao nhận thức của người dân không săn bắt và buôn bán động vật hoang dã.
